Film: Marchlewszczyzna - Polska Republika Radziecka (2000) opublikował hibiscusltd
Polski Rejon Narodowy im. Juliana Marchlewskiego, tzw. potocznie Marchlewszczyzna lub Polrajon (skrót od rosyjskiego Polskij Rajon) -- autonomiczna polska jednostka administracyjna utworzona w ZSRR, w obwodzie wołyńskim Ukraińskiej SRR w 1925 r.
Inicjatorami utworzenia polskiego rejonu autonomicznego byli polscy komuniści m.in. Feliks Kon, Julian Marchlewski, Feliks Dzierżyński, Tomasz Dąbal. Obwód miał powstać na Wołyniu, ok. 100 kilometrów na zachód od Żytomierza, gdzie w okolicznych wioskach znajdowały się skupiska Polaków. Stolicą PRN zostało miasto Dołbysz (ros. i ukr. Довбиш, czyt. Dowbysz), liczące ok. 3000 mieszkańców, położone ok. 120 km od polskiej granicy, które w związku z utworzeniem rejonu w 1926 r. przemianowano na Marchlewsk. Decyzja o powołaniu rejonu zapadła 22 marca 1925 r.
Julian Marchlewski -- patron rejonu. W 1930 r. obszar obwodu zwiększono o blisko 1/4.
Autonomia kulturowo-językowa Polaków zamieszkujących Marchlewszczyznę nie była fikcją. Na terenie rejonu działało 55 polskich szkół, ponad 80 czytelni, ukazywała się polska gazeta pt. "Marchlewszczyzna Radziecka" i inne czasopisma, wydawano publikacje książkowe w języku polskim. Jednocześnie ludność poddawana była intensywnej propagandzie komunistycznej: wydawnictwa polskojęzyczne, jak też prasa były silnie przesiąknięte ideologią bolszewicką.
Jednym z języków urzędowych na terenie rejonu był język polski. Gramatykę, a zwłaszcza ortografię oczyszczono jednak z "burżuazyjnych naleciałości" wprowadzając zasadę -- "Jak się mówi, tak się pisze" -- czyli zapis fonetyczny -- pozbawiony np. rozróżnień rz/ż, ch/h czy ó/u
Problemem był jednak brak polskiej inteligencji. Ponieważ miejscowa, chłopska ludność nie posiadała odpowiedniego wykształcenia, jak też nie przejawiała większego zainteresowania ideą komunistyczną, do Marchlewszczyzny sprowadzano działaczy Komunistycznej Partii Polski przebywających w Związku Radzieckim, spośród których największe znaczenie miał były polski poseł Sejmu Ustawodawczego z ramienia Stronnictwa Chłopsko-Radykalnego -- Tomasz Dąbal.
Tomasz Dąbal w listopadzie 1921 pozbawiony immunitetu poselskiego, postawiony przed sądem pod zarzutem usiłowań obalenia ustroju państwa i skazany na ciężkie więzienie. W 1923 w ramach wymiany więźniów politycznych wyjechał do ZSRR, gdzie działał w KC KP(b) Białorusi. Współorganizował Międzynarodówkę Chłopską, w latach 1923--1928 był zastępcą sekretarza generalnego tej organizacji. W latach trzydziestych prowadził aktywną działalność oświatową i propagandową na terenach polskiego obwodu autonomicznego na Ukrainie. 21 sierpnia 1937 został aresztowany podczas stalinowskich czystek. Zmarł w więzieniu.
Tereny na których utworzono Marchlewszczyznę były obszarami rolniczymi. W czasie funkcjonowania Polrajonu tereny te otrzymały znaczne środki na inwestycje i zostały szybko uprzemysłowione. Nastąpił ich rozwój cywilizacyjny. Powstały m.in. elektrownia, sieć telefoniczna, szpital. Wkrótce same tylko 4 nowo wybudowane huty szkła zatrudniały 10% dorosłych mieszkańców Marchlewszczyzny. Wszystko to, poza poprawą poziomu życia, miało na celu wykształcenie klasy robotniczej, która miała być nośnikiem rewolucji, zwłaszcza w Polsce.
Marchlewszczyzna została zlikwidowana w 1935 r.
